W rajskiej dolinie wśród zielska Jacek Hugo-Bader. Recenzja

„Kto nie tęskni za ZSRR, musi nie mieć serca. Kto chce jego powrotu, nie ma rozumu”

Rzecz o mentalności Rosjan w latach dziewięćdziesiątych. Sporo tu nostalgii za tytułową rajską doliną, której nie ma i która już nie powróci. Chociaż z drugiej strony – czy wypada tęsknić za Związkiem Radzieckim?

W rajskiej dolinie wśród zielska jest zbiorem reportaży Jacka Hugo-Badera pokazujących Rosję i jej obywateli w dobie przemian, od roku 1993 do 2001. Jego bohaterowie to właściwie obywatele radzieccy, w jakiś tajemniczy sposób przeniesieni do nowego świata, w którym większość z nich nie potrafi się odnaleźć. Nie poznamy tutaj ludzi nowej Rosji, nie dowiemy się nawet, czy tacy istnieją. Swoją historię opowie nam za to Towarzysz Kałasznikow, czy Walery Burkow, ostatni bohater ZSRR. Ostatni w sensie dosłownym. Za udział w wojnie w Afganistanie otrzymał Złotą Gwiazdę Bohatera Związku Radzieckiego numer 11669. Następnej nigdy nie wydano. Wszyscy po nim, to Bohaterowie Rosyjskiej Federacji.

Nawet średnio empatycznemu czytelnikowi udzieli się atmosfera jakiegoś wszechobecnego smutku i melancholii. Trudno dociec jego źródła. Najważniejsze – tu nie zadaje się pytań. „U nas nie było przyjęte pytać” – mówi dwudziestoczteroletni syn generała – „[...] nie u nas w domu. Nie w ZSRR”. A Hugo-Bader pyta i dowiaduje się przede wszystkim, że żal starego, dobrego ZSRR. Żal stabilizacji, małego kąska gwarantowanego przez władzę, przewidywalnej przyszłości. Znaleźć za to można ślady i znaki nowej epoki. Ot, chociażby – odkąd rozwiązano Związek Radziecki zniknęły kilometrowe kolejki przed Mauzoleum Lenina. Dziś obejrzeć zabalsamowane ciało Włodzimierza Ilicza przychodzą głównie cudzoziemcy.

Reportaże Jacka Hugo-Badera to wybór pewny. Nie potrafi nudzić, stawia przed nami człowieka i mówi: słuchaj jego historii. Jednak lektura W rajskiej dolinie wśród zielska jest mniej zajmująca niż pozostałe książki autora. Wyczuwa się, że nie została stworzona jako całość. To po prostu zbiór bardzo dobrych reportaży, pokazujących ważny kawałek historii Rosji.